نظرتان در مورد قالب کتاب «کتابوف» چیست؟

Question

یکی از قالب‌های پرطرفدار در دنیای کتاب‌های علوم پایه و فنی-مهندسی، قالب tufte است. این اسم از مجموعه‌کتاب‌های دانشمند علوم سیاسی، علوم کامپیوتر، آماردان و هنرمند آمریکایی، Edward Tufte به خاطر خاص بودن و زیبایی‌شون گرفته شده. توی این قالب، متن کتاب در دو ستون، یکی پهن و یکی باریک حروف‌چینی می‌شه که در ستون پهن، متن معمولی کتاب و در ستون باریک، شکل‌ها، جدول‌ها، پانویس‌ها، توضیحات جانبی و ارجاعات قرار می‌گیره.
مشابه این قالب، قالب Feynman هست که اون هم اسمش رو از مجموعه‌کتاب‌های فیزیک‌دان آمریکایی، Richard Feynman گرفته.
از سال ۲۰۰۷، کلاسی برای لاتک به اسم tufte-latex نوشته شده که به کاربر امکان می‌ده کتابش رو به مشابه قالب tufte حروف‌چینی کنه. خوشبختانه کلاس tufte-latex توسط آقای کارن‌پهلو با زی‌پرشین سازگار شده که اسمش هست biditufte-book.
در تالار قدیمی پارسی‌لاتک، چندین بار کاربران درخواست کردند که قالبی مناسب و استاندارد برای حروف‌چینی کتاب با این قالب tufte ارائه بشه؛ چون متاسفانه کلاس tufte-latex اصلاً به جزئیات حروف‌چینی نپرداخته. به خاطر همین، خود کاربر مجبوره تقریباً تمام تنظیمات پیش‌فرض این کلاس رو تغییر بده.
من از چند وقت پیش تا الان، با انجام یه سری تغییرات در کلاس biditufte-book، کلاس جدیدی به اسم ketabuf (ترکیبی از ketab و tufte) نوشتم که در زیر می‌تونید عکسی از صفحه ۳ این کلاس رو ببینید:

قصد دارم بعد از نوشتن یه راهنمای کامل برای این کلاس، مطابق با آخرین تغییرات بسته bidi، اون رو در فروشگاه پارسی‌لاتک عرضه کنم. خوشحال می‌شم فایل پیوست رو دانلود کنید و نظرتون رو در مورد خروجی این کلاس بهم بگید تا نسخه بهتری از اون در فروشگاه قرار بگیره.

---

به‌روزرسانی: این قالب در تاریخ ۲ اردیبهشت ۹۴ با نام «نوشتافت» در فروشگاه پارسی‌لاتک قرار گرفت.

Comments

اسمش رو میذاشتین ketabufte بهش بیشتر میومد :)

---

واقعا زیباست و ارزش خرید رو داره. همه چیزش به نظرم زیبا اومد و طراحی اون حرف نداره. تنها چیزی که دیدم اینه که در قسمت نمایه سرواژه‌ها ظاهر نشده. خودتون حذفشون کردید؟ آیا از quickindex استفاده می‌کنید؟

---

ممنون. خود کلاس tufte-latex حذفش کرده؛ البته فکر کنم بشه دوباره اضافه‌ش کرد. کلاً این کلاس، خیلی چیزها رو تغییر داده؛ طوری که یه تازه‌کار اصلاً نمی‌تونه باهاش کار کنه.

---

بسیار زیباست. آدم از خوندن این کتاب لذت میبره. دست مریزاد جناب دامن‌فشان.
حتما در فروشگاه قرار بدید.
فقط اگه فهرست شکل‌ها مثه فهرست مطالب بشه بهتر نیست؟ یعنی شماره صفحه‌ها هم تراز بشن با هم دیگه.

---

@سید امیر قضائی: ممنون. حق با شماست. امکان تغییر فرمت فهرست شکل‌ها رو به صورت یک گزینه اختیاری اضافه می‌کنم. فهرست مطالب هم در حالت پیش‌فرض مثل فهرست شکل‌ها بود.

---

@وحید دامن‌افشان: آقا وحید واقعاً سلیقت حرف نداره. قالب خوشگلی رو تنظیم کردین. بهتون خسته نباشید میگم.

---

عالیه. من چند بار خواستم همین کار را انجام بدم. یه کارهایی هم قبلا کردم ولی فرصت  و دانش کافی نداشتم. راستی قیمت این کلاس چقدر خواهد بود؟

---

وحید جان، در استایل شما، آیا امکان تغییر رنگ هم وجود دارد؟ مثلا اگر من بخواهم تم کلاسم قرمز باشه می‌تونم براحتی آنرا تغییر دهم؟ یا باید کلی توی کلاس دست‌کاری بشه؟

---

خیلی جالب و زیباست.

---

@فاطمه: راستش قصد دارم قیمتش رو خیلی پایین بگیرم تا همه بتونن بخرنش؛ حتی اون‌هایی هم که اصلاً قصد نوشتن کتاب ندارن.
@فرشاد ترابی: طبق یه قانون نانوشته، توی کتاب‌های رنگی، نباید بیشتر از ۳-۴ رنگ استفاده بشه. منم همین کار رو کردم. برای رنگ‌آمیزی هم رنگ‌ها رو تعریف کردم و بعد هر کجا لازم بوده، به جای نوشتن مستقیم اسم رنگ، اسم تعریفی رو گذاشتم. واسه همین با تغییر یک خط کد در دیباچه می‌شه تم کلاس رو عوض کرد.

---

من هم همینو گفتم. یعنی کلا تم قرمز بشه یا سبز یا رنگ دیگه. پس این امکان وجود داره.

---

بسیار زیباست. آدم وسوسه می‌شود کتاب بنویسد.
من هم با نظر آقای قضائی در خصوص تراز شدن شماره صفحات در فهرست شکل‌ها موافقم + به نظرم اگر در نمایه هم شماره صفحات تراز باشند، زیباتر است.
در خصوص اینکه کتابوف شبیه نام‌های روسی شده، با آقا وفا هم‌عقیده‌ام. البته نام دیگری با ویژگی‌هایی که برشمردید مدنظرم نیست.

---

این کلاس با نام «نوشتافت» در فروشگاه قرار گرفت:
http://parsilatex.com/site/?p=409

---

واقعن زيبا شده
اميدوارم دوستان استقبال كنن و فروش خوبي داشته باشه

Answer 1

ketabuf نام جالبی نیست و بیشتر شبیه نام‌های ترکی یا روسی می‌مونه. کتاب هم واژه‌ای بیگانه و تازی (عربی) است. پیشنهاد من در مورد نام tuftenameh که مانند شاهنامه هست.

در مورد تغییرات، من نمی‌دونم شما تغییراتتون از کدوم دستست. آیا خود فایل‌های bidi-tufte (فایل cls و بقیه فایل‌های sty) رو تغییر نام دادید و درشون تغییر دادید یا که نه یک فایل جدید نوشتید که توش bidi-tufte.cls فراخوانی شده؟ روش اول نامناسب هست و بهتره که از روش دوم استفاده کنید. خود کلاس اصلی bidi-tufte فقط یک فایل بود اما من با توجه به کد و تغییرات زیادی که دادم و همچنین علمکرد کد، کد رو به چندین بسته تقسیم کردم و حداقل خود من آشنایی کاملی به کد دارم اما از اونجایی که شما آشنایی خوبی به کد ندارید چنانچه تغییری در آینده در کد پایه بدهم، انجام اون تغییرات برای شما مشکل و غیرممکن خواهد بود. بنابراین پیشنهاد می‌کنم یک فایل جدید .cls درست کنید که توش biditufte-book.cls فراخوانی شده باشه و توی فایل .cls خودتون تغییرات را انجام بدهید.

Comments

در مورد نام، منم دوست دارم یک نام پارسی براش انتخاب کنم؛ اما دلیلم برای انتخاب «کتابوف» این‌هاست:
۱. این نام، یکتاست؛ یعنی حداقل توی وب فارسی تا قبل از این وجود نداشته. خوبی این حالت اینه که می‌تونم سریع بحث‌ها، بازخوردها و دیدگاه‌های کاربران استفاده‌کننده در مورد این کلاس رو توی اینترنت پیدا کنم؛ هر چند ketabuf چند بار توی وب غیرفارسی ظاهر شده.
۲. استفاده از هشتگ #کتابوف توی شبکه‌های اجتماعی به دلیل تک‌کلمه‌ای بودنش راحته. بعضی از شبکه‌های اجتماعی مثل گوگل‌پلاس، حتی امکان هشتگ کردن کلمه‌های دارای نیم‌فاصله مثل «پارسی‌لاتک» رو هم ندارن.
۳. tuftenameh به دلیل داشتن کلمه «نامه»، بیشتر مناسب نام‌گذاری یک سری مجموعه آموزشی یا ادبی (مثل سهراب‌نامه) است؛ مثل همون مجموعه آموزشی لاتک خودتون که اسمش رو گذاشته بودید «تک‌نامه» که واقعاً اسم قشنگ و برازنده‌ای بود.
این نامی که انتخاب کردم، نهایی نیست و همچنان روش فکر می‌کنم که یه نام قشنگ‌تر براش پیدا کنم. شما هم لطفاً اگه نام بهتری با توجه به سه مورد بالا پیدا کردید، بهم بگید.

در مورد تغییرات، یک فایل جدید cls درست کردم و در اون، کلاس biditufte-book رو فراخوانی کردم. این رو قبلاً موقع نوشتن کلاس xepersian-thesis شما از خودتون یاد گرفتم. راهنمای بسته بی‌دی رو هم کاملاً در این مورد خوندم. تغییرات لازم رو هم توی فایل  biditufte-book.cfg نوشتم.

---

با مورد ۳ شما کاملاً مخالفم.

---

وفا قطعاً اطلاعات تو در مورد شماره ۳ از من بیشتره. می‌شه دلیل مخالفتت رو بهم بگی؟

Answer 2

سلام
۱- هشت امتیاز مثبت داده شده بود. من یک امتیاز مثبت دادم ولی امتیاز تبدیل به ۷ شد. مجددا امتیاز مثبت دادم و تبدیل به همان هشت اولی شد. چرا؟
۲- در فایل نمونه‌ای که مرحمت فرموده‌اید. صفحه‌ای بود که تک ستونی بود و طول سطرهای آن به اندازه تمام صفحه بود. آیا این امکان را می‌توان برای چندین صفحه متوالی استفاده نمود؟ به عبارت دیگر آن قسمت از صفحه‌هایی که دارای شکل است دوستونی باشد و بقیه آن صفحه و صفحه‌های بعد تک ستونی.

Comments

بیشتر این امکانات، امکاناتی نیست که وحید اضافه کرده باشد. همه این امکانات در کلاف biditufte که جزیی از بسته bidi است وجود دارد متنها وحید آنها را مقدار کمی تغییر داده است. امکان نوشتن متن به اندازه تمام صفحه از امکانات پایه‌ای کلاف biditufte است و شما می‌توانید این کار را برای هر تعدادی از صفحات که دوست دارید انجام بدهید.

---

@فاطمه: ۱. گویا قبلاً رای دادید.
۲. در کلاس tufte-book و biditufte-book محیطی به اسم fullwidth وجود داره که با وجود اینکه قابلیت شکسته‌شدن بین صفحات رو داره، اما در صفحات زوج، متن نمی‌تونه وارد ستون کناری یا همون باریک بشه و لذا دارای مشکل هست. کد زیر رو اجرا کنید تا متوجه منظورم بشید:
\documentclass[twoside,a4paper,symmetric,showframe]{tufte-book}
\usepackage{lipsum}
\begin{document}
\chapter{Foo Bar}
\lipsum[1]
\begin{fullwidth}
\lipsum[1-30]
\end{fullwidth}
\end{document}
اما در کلاس neveshtuft محیطی به اسم ntfullwidth تعریف شده که هیچ مشکلی با  شکسته‌شدن بین صفحات نداره. اگر به خروجی کلاس (http://parsilatex.com/download/neveshtuft.pdf) دقت کنید، می‌بینید که محیط تمام‌عرض از صفحه ۱۳ شروع شده و تا صفحه ۱۵ ادامه داره و طبیعتاً تا هر چقدر هم که بخواید، می‌تونه به طور خودکار ادامه داشته باشد؛ بنابراین جواب سوال شما مثبته؛ البته فقط باید دقت داشته باشید که در صفحات تمام‌عرض نمی‌تونید دیگه پانویس به شکل سنتی (یعنی در پایین صفحه) داشته باشید؛ چون کلاً در کلاس tufte این نوع پانویس وجود نداره. در ضمن این هم بگم که این خواسته شما درست نیست. حتی اگر چند صفحه شما دارای شکل نیست، نباید اون چارچوب صفحه‌آرایی رو به هم بزنید. به عبارت دیگه، هیچ اشکالی نداره که چند صفحه از کتاب شما دارای شکلی در ستون کناری نباشه.
علاوه بر این‌ها، در این کلاس چند مشکل دیگه هم درست شده: یکی اینکه در کلاس اصلی گاهی سه‌ستونه چیدن ورودی‌های نمایه دارای اشکال هست و دیگری اینکه در کلاس اصلی، نمی‌تونید در محیط تمام‌عرض، متن رو به صورت دو ستون با عرض یکسان بچینید؛ در حالی که در کلاس نوشتافت، در بخش تمرین‌های آخر فصل و نمایه این مشکل وجود نداره.
در آخر هم از آقا وفا ممنونم؛ چون بدون زحمت‌های ایشون قطعاً نمی‌تونستم این کلاس رو آماده کنم.

---

@وحید.
۱- در خصوص حق باشماست. اما گاهی کسانی هستند که:
 الف . این چیزها برایشان مهم نیست و فقط می‌خواهند کاغذ کمتری مصرف شود.
ب. تعداد شکل‌های کتاب  آنها کم است و با این وجود اصرار دارند که شکلها را داخل متن قرار دهند.
۲. با وجود مورد ۱، آیا می‌توان قطع کتاب را تغییر داد و در قطع هایی مثل وزیری
 نیز از آن بهره برد؟

---

۱. من هم در مورد مصرف کمتر کاغذ با شما موافقم؛ اما این مورد رو نباید فدای زیبایی و «لذت‌بخش بودن خوندن» کتاب کرد.
۲. بله؛ اما پیشنهاد نمی‌کنم. همون‌طور که می‌دونید در قطع وزیری، عرض بلوک متن رو ۱۲ یا حداکثر ۱۳ سانتی‌متر در نظر می‌گیرن. از طرفی، عرض ستون اصلی (ستون پهن) و عرض ستون کناری در کلاس نوشتافت، به ترتیب حدوداً ۱۱ و ۵ سانتی‌متر هستش؛ پس اگر کلاس نوشتافت رو به قطع وزیری ببرید، عملاً چیزی به اسم ستون پهن و باریک باقی نمی‌مونه؛ چون هر دو تقریباً هم‌عرض به نظر می‌رسن و لذا اون زیبایی خودشون رو از دست می‌دن.