ایجاد بستهٔ متن کامل قرآن کریم

Question

با دیدن بسته ptext آقای دامن افشان یکمرتبه به ذهنم زد که چرا چنین بسته‌ای برای قرآن وجود نداشته باشد تا هر زمان که لازم شد بخشی از متن قرآن را ضمیمه کنیم، این کار در سریعترین زمان لازم ممکن باشد.

متاسفانه دانشی در خور از تک که زیبندهٔ انجام این کار باشد ندارم؛ لکن با دستکاری فایل استایل ptext کاری مشابه را برای قرآن انجام دادم --همانطوری که می‌دانید قرآن ۶۲۳۶ آیه دارد که در این بسته در طریقی مشابه با ptext دسترسی به آن‌ها ممکن است--.

چند نکته است که به نظرم باید در طراحی آن لحاظ گردد.

اول اینکه گاهی اوقات لازم است متن یک سوره به طور کامل استفاده شود که این کار از طریق یک گزینه ممکن خواهد شد --لکن ماکرونویسی لازمه را بلد نیستم--؛ بدین معنی که نام یا شماره سوره ذکر گردد که در این فرض باید شماره آیات نیز بیاید --البته به نظرم این فقره آخر خیلی ساده است و با همین اطلاعات ناقص من شدنی لکن فعلا در این استایل لحاظ نشده است--.

نکته دوم محدودیت پشته تک است که اگر کسی بخواهد کل متن قرآن را یکجا داشته باشد با خطای
! TeX capacity exceeded, sorry [input stack size=5000]
مواجه می‌شود. می‌خواستم بدانم که آیا راهی برای رفع آن وجود دارد یا نه.

خوشحال می‌شوم نگاهی به فایل بیندازید و نظرات سازنده‌تان را در اختیار گذارید.

پی‌نوشت‌:
در واقع می‌دانم که این سوالات از دانشِ نداشتهٔ من است لذا در واقع هدف این است که اگر کسی ایده‌ای دارد در این قالب بیان نماید و اگر باز هم کسی فرصت داشت آن را تکمیل کند.
یا اینکه شروع به خواندن کتاب Knuth باید بکنم و خود کار را تکمیل کنم؛‌ لکن در این نقطه نیز اگر ممکن است راهنمایی بفرمایید که برای انجام اینکار چه مقدار از این کتاب را باید مطالعه کنم زیرا که فرصت کافی برای خواندن کتاب به صورت کامل را ندارم.

ویرایش

متن قرآن بکار رفته در بسته از سایت tanzil.info که اثر بدیع دکتر حمید ضرابی‌زاده است گرفته شده است.

۹۴/۰۳/۱۲ ۱۰:۴۰ نکته دوم با توجه به راهنمایی جناب آقای یزدانی حل شد و فایل استایل بروز گردید.
۹۴/۰۳/۱۲ ۱۱:۰۰ در مثال از فونت شهرزاد Scheherazade استفاده شده است که چینش بهتری برای متون اعراب‌دار دارد.
۹۴/۰۳/۱۲ ۱۱:۳۹ شماره آیات نیز اضافه گردید.

Comments

جناب جواد
با سلام
من در فایل تک شما دیدیم که از قلم یاس استفاده نموده‌اید. من در خصوص اعراب‌گذاری با این قلم در متن مثنوی کار کرده‌ام. تجربه من می‌گوید که شما پاره‌ای از اعراب را نمی‌توانید سامان دهید. مثل الف مقصوره زیر حرف ی. البته قضیه به یک مورد ختم نمی‌شود. احتمال دارد که سایر قلم‌ها نیز کم و بیش این مساله را داشته باشند. بنده قبلاُ این بحث را با جناب آقای دامن‌افشان در خصوص کلاس جالب «زی‌فرهنگ» داشته‌ام. البته اعراب‌گذاری در متن فارسی مساله خیلی جدی نیست. بخصوص در نوشته‌های ریاضی و فیزیک و فنی-مهندسی این مساله نادر است. اما در متنی مثل قرآن این امر درخور توجه بسیار است. بنابراین قبل از این یک کار جدی را شروع کنید در این نکته تامل کنید. آنگاه با این وصف روی تکنیک‌های تک برای این کار وقت بگذارید.
با تشکر

---

جناب آقای دکتر
با سلام
بله حق با شماست متاسفانه قلم مناسبی که گلیف‌های مناسب برای اعراب را بدون مشکل و هیچگونه نقصی داشته باشد را سراغ ندارم.
هدف اصلی من در دسترس بودن متن قرآن است لکن مشکلی که شما فرمودید را به عهده فونت گذشتم؛ برای مثال فونت Scheherazade  یا Lateef تقریباً برای چینش متن قرآن مناسب به نظر می‌رسند --با همین فونت مثال را بروز کرده‌ام--.
راه دیگری که می‌توان در نظر گرفت این است که در فایل استایل گونهٔ بدون اعراب متن قرآن هم لحاظ شود --با توجه به اینکه متونی عربی به طور معمول اعراب‌گذاری نمی‌شوند لکن احتمالا  قرآن باید از این نکته مستثنی باشد--

---

سلام.
ضمن تشکر از کار ارزشمندی که شروع کرده‌اید، پیشنهاد می‌کنم در صورت امکان دستوراتی برای درج آیه، درج کل سوره و درج آیاتی از یک سوره خاص داشته باشید.
مثلا quranayat با بک آرگومان ورودی، برای درج آیات، quransurah با یک آرگومان ورودی برای درج کل یک سوره و quranayah با دو آرگومان ورودی برای درج آیاتی خاص از سوره‌ای خاص.
همچنین در صورت امکان پس از هر آیه شماره آیه را نیز داخل پرانتز درج فرمایید. پرانتزهایی که سایت http://www.ghorany.com/quran.htm استفاده کرده است زیبا هستند.
اگر در تکمیل کارتان امکان درج ترجمه را نیز مدنظر داشته باشید که خیلی خوب خواهد بود.

---

سلام آقای دکتر
با تشکر از نظرات سازنده‌تان فعلا شماره آیات هم اضافه گردید و انشاءالله هر چه سریعتر بتوانم دیگر پیشنهادتان را عملی کنم.
سایتی که معرفی کردید در واقع خودش دارد از سایت tanzil.info استفاده می‌کند که توسط دکتر ضرابی‌زاده طراحی شده و واقعا کاری بی‌نظیر و ارزشمند است.
متن قرآن مورد استفاده نیز از همان سایت اتخاذ شده است.
در خصوص ترجمه، ترجمه‌ای که به شخصه می‌پسندم ترجمه مرحوم دکتر محمدمهدی فولادوند است لکن متاسفانه این ترجمه و بسیار از تراجم دیگر داری حق نشر هستند و نمیدانم که استفاده از اینگونه ترجمه‌ها مجاز هست؟!
تنها ترجمه‌ای که می‌دانم حق نشری برای آن وجود ندارد ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای است که به زیبایی ترجمه فولادوند نیست بهر حال اگر به نظر شما ترجمه هم مناسب است که در بسته باشد به روی چشم روی آن هم کار خواهم کرد لکن آیا استفاده از ترجمه‌ای مانند فولادوند با توجه به مساله فوق مجاز هست؟

---

درخصوص حق نشر ترجمه‌ها چیزی نمی‌دانم. شاید سایت http://zekr.org/ و برنامه متن باز زیبای آنها را دیده باشید. در سایت آنها ترجمه قرآن به زبانهای مختلف و از جمله ۱۱ ترجمه به زبان فارسی هست. شاید بتوانید از آنها در خصوص مجوزهای مربوطه بپرسید.
تا جایی که یادم هست:
۱- فونت‌های مناسبی در ویکی آنها بود که الان باز نمی‌شود. در فایل readme نرم‌افزار در خصوص قلمها چنین نوشته شده است:

The following fonts are bundled in Zekr packages, but are not required:
- Zekr Quran font (ZekrQuran.ttf and ZekrQuranBold.ttf) is under SIL.org Open Font License 1.1,
    [zekr]/doc/sil-ofl-1.1.txt. Copyright (c) 2010-2012, Muhammet Abay (muhabay@gmail.com).
- Scheherazade font (ScheherazadeRegOT.ttf) is under SIL.org Open Font License 1.1,
    [zekr]/doc/sil-ofl-1.1.txt
- me_quran font (me_quran_volt_newmet.ttf) is licensed by Meor Ridzuan and permission
    ganted to be bundled in Zekr.
- KFGQPC Uthman Taha Naskh (UthmanTN1 Ver10.otf and UthmanTN1B Ver10.otf) is built based on
    Uthman Taha calligraphy (Calligrapher of Mushaf Al-Madina) by King Fahd Glorious Quran
    Printing Complex (KFGQPC). This font can be distributed freely for both commercial and
    non-commercial use, according to the Arabic license terms available here:
    http://fonts.qurancomplex.gov.sa/?page_id=40.

۲- دست‌اندرکاران سایت و برنامه ایرانی بودند.

---

بله این‌ها را دیده بودم.

سایت تنزیل هم تعداد زیادی ترجمه در دسترس قرار داده لکن این جمله را نیز در نحوه استفاده از تراجم قرار داده است:
The translations provided at this page are for non-commercial purposes only. If used otherwise, you need to obtain necessary permission from the translator or the publisher.

واقعا نمیدانم که آیا اگر هدف ما نیز چنین باشد می‌توانیم از تراجم استفاده کنیم یا اینکه باید حتما از صاحبان آن قبل از قرار دادن در بسته اخذ مجوز کرد؟

اگر دوستانی در این زمینه اطلاعی دارند خوشحال می‌شوم که راهنمایی کنند.

---

به نظرم گفته است که برای استفاده غیرتجاری مشکلی ندارد.
کار شما هم غیرتجاری است.

Answer 1

سلام
واقعا کار زیبایی شروع کردید. امیدوارم که موفق باشید.
با قسمت دوم شروع کنم. شما به دلیل آنکه به صورت تودرتو recursive تابع آیات قرآن را صدا می‌زنید و در انتها چاپ می‌کنید، سبب پر شدن پشته TeX می‌شود. برای رفع این مشکل، کافی است تعریف \qt@doqt را عوض کرده و چاپ آیات را با استفاده از حلقه انجام دهید:

\bidi@newrobustcmd\qt@doqt{%

    \loop
        \csname qurantext@\roman{qt@count}\endcsname%
      \ifnum\value{qt@count}<\qt@max\relax%
    \addtocounter{qt@count}{1}%
    \repeat

}

در مورد بحث اول هم همانگونه که خودتان گفتید، کار مشکلی نیست. کافی است تعداد آیات هر سوره را همانند تعریف آیات بنویسید و با استفاده از حلقه، شماره آیه مورد نظر را استخراج کرده و سپس بر اساس شماره آیه استخراج شده، آیات را حروف‌چینی کنید.

Comments

جناب یزدانی ممنون از نظر لطفتان؛ امیدوارم که بتوانم هر چه زودتر این کار را انجام دهم --البته با کمک و راهنمایی عزیزانی چون شما و دیگر دوستان--.

فایل استایل با توجه به تذکرتان اصلاح گردید.